Oefentherapeuten Cesar en Mensendieck die zich willen scholen in een geïntegreerde lichaam-geest behandeling van patiënten met:

• psychosomatische klachten
• stress gerelateerde klachten
• somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK)
• chronische pijnklachten
• somato psychische klachten
• hyperventilatie-, angst & paniekklachten
• overspanning
• burn-out

De cursist moet in de gelegenheid zijn om praktijkopdrachten op het gebied van psychosomatiek in de praktijk uit te voeren.

Heb je als logopedist affiniteit met het behandelen van patiënten met hyperventilatie, psychogene stemstoornissen en/of stotteren? Mogelijk heb je al cursussen gevolgd op het gebied van ademtherapie? Dan is de post HBO Psychosomatiek opleiding (OPST) wellicht erg interessant voor jou. Daarin vallen lichaam en geest samen in een bio psychosociale diagnostiek en behandeling.

Heb je als HBO psycholoog affiniteit met het behandelen van cliënten met stress gerelateerde klachten, overspanning, burn-out, somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK), hyperventilatie? Dan is de OPST opleiding wellicht erg interessant voor jou. Daarin vallen lichaam en geest samen in een integrale bio psychosociale diagnostiek en behandeling.

Er zijn:

• 5 modules van 6 dagen plus een afsluitend 2-daagse blok
• in totaal 32 opleidingsdagen
• verdeeld over twee jaar

Tijdens de lessen worden verschillende werkvormen gebruikt, zoals hoor-, werk- en praktijkcolleges en werkgroepen. Ieder moduul staat beschreven in de studiehandleiding en in één of meerdere readers.

De lesdagen worden gegeven in blokken van twee aansluitende dagen op vrijdag en zaterdag. Elke module heeft zijn eigen thema’s, theoretische onderbouwing, literatuur en praktijkonderdelen.

Deze module bevat:

• Theoretische kennis
• De juiste therapeutische houding
• Praktische communicatievaardigheden

die nodig zijn om op professionele wijze met de patiënt in gesprek te komen. De houding en vaardigheden worden tijdens de cursus gedemonstreerd, ervaren en ingeoefend.

Er wordt gewerkt met video-instructiebanden en video-opnames van rollenspelen van de cursisten. Deze specifieke luister- en gespreksvaardigheden stimuleren de patiënt actief mee te werken aan het verhelderen van klachten en problemen, het nuanceren van inzicht daarin en het realiseren van veranderingen. Daarnaast leert de cursist de methode ‘Motiverende Gespreksvoering’ en tenslotte maakt de cursist kennis met beginnende therapeutische vaardigheden op het gebied van Verliescommunicatie.

In dit moduul komen theoretische kennis en praktische toepassing van het Integraal Model Psychosomatische Hulpverlening aan de orde, in relatie tot het biopsychosociale model en de vertaling ervan in de vijf SCEGS dimensies (Soma,Cognitie, Emotie, Gedrag, Sociaal). Daarbij leert de cursist gevolgen en oorzaken te onderscheiden en uitlokkende en in stand houdende factoren te detecteren. De cursist leert om een integrale, gepersonaliseerde, biopsychosociale werkdiagnose op te stellen, betreffende de meest relevante biologische, psychologische en sociale factoren. Deze geven vervolgens richting aan de behandeling en de keuze voor interventies. De werkdiagnose is tevens vertrekpunt voor psycho-educatie over het verband tussen de lichamelijke klachten en de rol van spanning en emoties.

Tevens is er aandacht voor psychopathologie, aangezien ook psychiatrische stoornissen een rol kunnen spelen bij het ontstaan en voortduren van lichamelijke klachten. De cursist leert welke problemen passen binnen het domein van de psychosomatisch oefentherapeut en welke problemen samenwerking of doorverwijzing vereisen.

Ook het gebruik van een set valide meetinstrumenten, die de soort, aard en ernst van de problematiek in kaart brengt, is onderdeel van dit moduul, evenals een format voor heldere verslaglegging.

In verband met deze transparantie in biopsychosociale verslaglegging (rapportage, journaal en dossiervorming) is dit een belangrijk onderdeel van de opleiding.

Deze module geeft waardevolle verbreding en verdieping in het gebruik van lichaamsgerichte interventies zoals;

• Autogene training
• Mindfulness
• Bio-energetica
• KI/levende ontspanning
• Ademtherapie
• Hartcoherentie
• Visualisaties
• Focustechnieken

Er is veel ruimte om de lichaamsgerichte interventies zelf te ervaren. Na dit moduul weet de cursist de verschillende interventies toe te passen binnen het methodisch handelen, het werken met emotie, cognitie en gedrag en het bevorderen van zelfmanagement bij stress.

De lichaamsgerichte interventies stoelen op evidence based practice (Heuvel et al., 2010).

In dit moduul leert de cursist theoretische kennis en praktische vaardigheden uit de cognitieve gedragstherapie (CGT) en Rationeel Emotieve Therapie (RET). De cursist leert interventies toe te passen om via gedachten weer grip te krijgen op gevoel, gedrag, klachten en problemen. Eerst zal er worden ingegaan op eigen irrationaliteit en gewerkt worden met eigen problemen en doelen. Immers wanneer eigen irrationele gedachten worden herkend, kan men deze ook beter herkennen en
begrijpen bij patiënten. Door oefening kunnen irrationele patronen worden veranderd in meer passende, helpende patronen. Gewerkt wordt op factoren die bijdragen aan het ontstaan en
voortbestaan van klachten en op het doorbreken ervan. Het uitdagen en bewerken van irrationele gedachten vormt het hart van de therapie en is dan ook een belangrijk onderdeel. Daarnaast leert de cursist te werken met verschillende copingstijlen om problemen adequaat het  hoofd te bieden en emoties de baas te worden. Vooral in combinatie met de lichaamsgerichte interventies kunnen de CGT interventies de psychologische veerkracht van iemand aanmerkelijk vergroten.

Behandeling SOLK specifiek

Deze module biedt een verdieping in kennis en competenties om patiënten met Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) gericht te kunnen behandelen.
Gericht denken en werken vanuit de SCEGS en CEG-psychologie is daarin een centraal onderdeel. Welke SCEGS factoren brengen de klachten teweeg of houden ze in stand? En hoe vertaalt de SCEGS zich in interventies? Tevens leert de cursist werken vanuit specifieke protocollen voor SOLK, overspanning & burnout, hyperventilatie, angst & paniek, post whiplash en een protocol voor een psychosomatiek scan. In deze module worden tevens een aantal gastlessen gegeven door toonaangevende experts, met specifieke expertise op het gebied van SOLK, psychosomatiek en wetenschap. Wat komt de huisarts tegen in zijn praktijk bij deze heterogene groep aan SOLK patiënten? Hoe kan de psychosomatisch therapeut het beste aansluiten op de huisarts en dezelfde taal spreken? Wat is de State of the art in de wetenschap rondom SOLK en hoe kunnen wetenschap en praktijk elkaar het beste ontmoeten?
Na dit moduul kan de cursist zich met recht ‘SOLK-specialist’ noemen. Dit moduul is als deskundigheid bevorderende nascholing ook los te volgen door reeds afgestudeerd psychosomatisch fysio- en oefentherapeuten. Het is een uitbreiding en opvolger van de eerder aangeboden CEG nascholing voor psychosomatisch fysio- en oefentherapeuten.

Deze module biedt een verdieping in kennis en competenties om patiënten met Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) gericht te kunnen behandelen.
Gericht denken en werken vanuit de SCEGS en CEG-psychologie is daarin een centraal onderdeel. Welke SCEGS factoren brengen de klachten teweeg of houden ze in stand? En hoe vertaalt de SCEGS zich in interventies? Tevens leert de cursist werken vanuit specifieke protocollen voor SOLK, overspanning & burnout, hyperventilatie, angst & paniek, post whiplash en een protocol voor een psychosomatiek scan. In deze module worden tevens een aantal gastlessen gegeven door toonaangevende experts, met specifieke expertise op het gebied van SOLK, psychosomatiek en wetenschap. Wat komt de huisarts tegen in zijn praktijk bij deze heterogene groep aan SOLK patiënten? Hoe kan de psychosomatisch therapeut het beste aansluiten op de huisarts en dezelfde taal spreken? Wat is de State of the art in de wetenschap rondom SOLK en hoe kunnen wetenschap en praktijk elkaar het beste ontmoeten?
Na dit moduul kan de cursist zich met recht ‘SOLK-specialist’ noemen. Dit moduul is als deskundigheid bevorderende nascholing ook los te volgen door reeds afgestudeerd psychosomatisch fysio- en oefentherapeuten. Het is een uitbreiding en opvolger van de eerder aangeboden CEG nascholing voor psychosomatisch fysio- en oefentherapeuten.

In het afstudeerblok vindt de eindtoets plaats. Deze bestaat uit:

1. Het schrijven van een case-report betreffende de diagnostiek en acht behandelingen van een patiënt/ cliënt uit de eigen praktijk. Het case-report moet voldoen aan vaste criteria volgens vast format. Daarin moeten de keuzes binnen de psychosomatische diagnostiek en behandeling duidelijk worden geëxpliciteerd, onderbouwd en verdedigd d.m.v. klinisch redeneren en waar mogelijk ondersteund met behulp van evidence.
2. Het schrijven van een rapportage volgens psychosomatiek format over deze casus.
3. Het presenteren van de casus.
4. Het geven van een presentatie over het eigen doorgemaakte leerproces in de opleiding.

Exameneisen, toetsing en beoordeling staan beschreven in het OPST Examen Reglement (OER) 2022-2024.

Na het met succes afronden van dit afstudeerblok ontvangt de cursist het diploma Psychosomatisch Oefentherapeut. Nadat de cursist ook het supervisietraject heeft afgerond en voldoende uren psychosomatische werkervaring heeft opgedaan (240 psychosomatiek behandelingen), kan hij/zij zich bij Stichting ADAP laten registreren als gespecialiseerd psychosomatisch oefentherapeut (PSOT). Op basis van het met succes afgerond hebben van de SOLK/ ALK-module ontvangt de cursist tevens het certificaat ‘SOLK/ ALK-specialist’, wat toegang geeft om lid te worden van Netwerk Psychosomatiek Nederland (NPSN), een landelijk netwerk van SOLK/ ALK-specialisten www.npsn.nl. Het predicaat SOLK/ ALK specialist geldt voor psychosomatisch oefen- en fysiotherapeuten, psychosomatisch ergotherapeuten, psychosomatisch logopedisten en psychosomatisch toegepast psychologen.

Intervisie en supervisie vormen onderdeel van het leerproces. In de eerste module worden intervisiegroepen gevormd. Ergens in het tweede leerjaar dient supervisie over de psychosomatische praktijkervaring te worden opgestart. Dit kan zowel individueel als in een kleine groep van 2-4 supervisanten.

Het studieprogramma bestaat uit vijf modulen van ieder 140 uur (=5 EC, ofwel European Credit. Dit is de eenheid van studielast in het European Credit Transfer System. 1EC = 28 studiebelastingsuren). Aan het eind is er een afstudeerblok van 56 uur (=2 EC). Dat brengt de totale studiebelasting op 756 uur (= 27 EC).

Deze studiebelasting bestaat uit lesuren en zelfstudie uren. De lesuren beslaan de 30 lesdagen en 2 afstudeerdagen van 6 uur, verdeeld over twee jaar. Onder de zelfstudie uren vallen:

1. het bestuderen van de opgegeven literatuur uit reader en verplichte literatuur (Body of Knowledge),
2. het uitvoeren van praktijkopdrachten, het toepassen van het geleerde in de praktijk, casuïstiek bespreking, en het oefenen in intervisiegroepen (Skills)
3. het voorbereiden van het afstuderen (integratie van Body of Knowledge, Skills en Evidence).

Alle therapeuten gehad? Nekpijn, hoofdpijn, rugpijn, whiplash, vermoeidheid, duizeligheid, spierreuma, hyperventilatie.
Michiel van Geloven (2015)
Amsterdam: Uitgeverij SWP. ISBN 9789088505140.

Alles over psychische stoornissen.
American Psychiatric Association (2016)
Amsterdam: uitgeverij Boom. ISBN 9789089538499

Focussen. De kracht van innerlijk luisteren.
Erna de Bruijn (2014).
Amsterdam: uitgeverij Lannoo

Handboek behandeling van somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten.
Onder redactie van drs. Jaap Spaans, prof.dr. Judith Rosmalen, dr. Yanda van Rood, prof.dr. Henriëtte van der Horst, prof.dr. Sako Visser. (2017)
Houten: Uitgeverij LannooCampus. ISBN 9789401437493.

Lieverd ik mis je zo. Zichtbaar verdriet levert meer troost op.
Ann-Marie Vermaat. 6e herziene druk 2021
Amersfoort: Wilco. ISBN 9789080628687

Mindfulness en stressreductie. Een werkboek.
Bob Stahl & Elisha Goldstein. (2010)
Amsterdam Uitgeverij Nieuwezijds.  ISBN 9789057123184.

Psychologische gespreksvoering. Een basis voor hulpverlening.
Prof. Dr. G. Lang & Prof. Dr. H.T. van der Molen. (2012)
Amsterdam: Uitgeverij Boom/ Nelissen. ISBN 9789024402021.

RET jezelf.
Jan Verhulst (2013)
Amsterdam: Pearson Benelux BV. ISBN 9789026522536

Time to ACT! Het basisboek voor professionals.
Gijs Jansen. (2014)
Zaltbommel: Uitgeverij Thema
OF:
Het ACT basisboek. De ultieme gids voor professionals.
Gijs Jansen. (2023)
Zaltbommel: Uitgeverij Thema

Verlieskunde. Handreiking voor de beroepspraktijk.
Herman de Mönnink. (2017), 7e ongewijzigde druk
(het blauwe boek! Niet meer het rode boek aanschaffen)
Amsterdam. Reed Business Education. ISBN 9789036819077

Biografisch leren en werken. Het levensverhaal in kaart brengen.
Gabriël Prinsenberg. (2005)
Amsterdam: Uitgeverij SWP. ISBN 978 90 6665 667 3.

Constructief omgaan met irritatie en boosheid. Het hart als sleutel om woede te transformeren.
Regine Herbig. (2008)
Deventer: Uitgeverij Ankh-Hermes. ISBN 978 90 2020 279 3.

De kracht van oplossingen. Handboek oplossingsgericht werken.
Peter de Jong & Insoo Kim Berg. (2015)
Amsterdam: Pearson Benelux BV. ISBN 9789026522697

Focussen. Gevoel en je lijf.
Eugene Gendlin (2008)
Haarlem: De toorts. ISBN 9789060203286.

Gezond leven met Mindfulness.
Jon Kabat-Zinn. (2014)
Haarlem: Altamira. ISBN 9789401301534.

Handboek Traumatische rouw
Onder redactie van Jos de Keijser, Paul Boelen & Geert Smid (2018)
Amsterdam: Boom Uitgevers ISBN 9789024402847

Handboek Pijnrevalidatie. Voor de eerste-, tweede- en derdelijns gezondheidszorg.
Onder redactie van prof.dr.J.A. Verbunt, drs. J.L. Swaan, dr. H.R. Schiphorst Preuper, prof.dr. K.M.G. Schreurs. (2019). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Hé, ik daar?! Ontdek en ontwikkel je persoonlijke kernkwaliteiten met het kernkwadrant.
Daniel Ofman. (2011)
Utrecht: Servire. Pearson Benelux BV. ISBN 9789021583563.

Je vermoeidheid te lijf na covid en kanker en bij chronische aandoeningen.
Annemarieke Flening (2022)
Amsterdam: Fontaine Uitgevers. ISBN 9789464041460

Leven in je leven. Leer de valkuilen in je leven herkennen.
Jeffrey Young & Janet Klosko. (2005)
Amsterdam: Hartcourt Book Publishers. ISBN 9789026515699.

Negatief zelfbeeld.
Manja de Neef. (2010)
Amsterdam: Boom. ISBN 9789085069645.

Omarm je emoties. Vrij van angst voor je gevoelens.
Ronald J. Frederick. (2014)
Amsterdam: Boom Uitgevers. ISBN 9789461059802.

Omgaan met onverklaarde lichamelijke klachten.
Astrid Blok & Jan Houtveen. (2011)
Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. ISBN 9789031390021.

Persoonlijke effectiviteit. Assertief gedrag als basisvaardigheid. Opkomen voor jezelf zonder anderen onnodig te kwetsen.
Jan Schouten & Joke Lingsma. (2010)
Zaltbommel: Uitgeverij Thema. ISBN 9789058714831.

Stilstaan in de storm. Mindfulness bij heftige emoties.
Monique Veerkamp. (2013)
Amsterdam: Uitgeverij Terra Lannoo

Traumasporen. In lichaam, brein en geest.
Prof. dr. Bessel van der Kolk. (2022).
Eeserveen: Uitgeverij Mens!

Zakendoen met emoties. Limbische verklaring en cognitieve emotieve behandeling van SOLK.
Klaver, M. (2014)
Amsterdam: Uitgeverij SWP. ISBN 9789088505140.