OPLEIDING // INHOUD

Sinds 2007 leidt de tweejarige post HBO Opleiding Psychosomatische Therapie, afgekort OPST, oefentherapeuten Cesar/ Mensendieck op tot geregistreerd psychosomatisch oefentherapeut, afgekort PSOT. Psychosomatische oefentherapie is sinds 2008 een erkende verbijzondering binnen de oefentherapie Cesar/Mensendieck. Inmiddels neemt de psychosomatische therapie een groeiende plaats in binnen de gezondheidszorg. Met haar circa 10 jaar bestaan heeft de PSOT al een mooie piramide van evidence opgebouwd, met zeer positieve resultaten: twee observationele onderzoeken, een systematische literatuurstudie en een pilot gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek naar effectiviteit. ‘Bewegen tussen lichaam en geest’ wordt zo evidence based.

Psychosomatische oefentherapie biedt een geïntegreerde lichaam- geest zorg, zowel in diagnostiek als behandeling, voor mensen met uiteenlopende lichamelijke klachten. In de psychosomatische oefentherapie is het holistische uitgangspunt van Cesar en Mensendieck uitgewerkt in een heldere, gestructureerde en geïntegreerde lichaam – geest methodiek. Daarin worden met behulp van gevalideerde meetinstrumenten de soort, aard en ernst van klachten en problemen gemeten, alsmede de uitkomst van zorg, welke met behulp van specialistische software visueel wordt weergegeven. Uitgangspunt voor de twee jarige OPST zijn de competenties welke staan beschreven in het beroepsprofiel psychosomatisch oefentherapeut, zoals deze is ontwikkeld binnen de beroepsvereniging VvOCM.

EVC regeling

De OPST opleiding kent de volgende 2 EVC regelingen:

Doelgroep

Oefentherapeuten Cesar en Mensendieck die zich willen scholen in een geïntegreerde lichaam-geest behandeling van patiënten met:

• psychosomatische klachten
• stressgerelateerde klachten
• somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK)
• chronische pijnklachten
• somatopsychische klachten
• hyperventilatie-, angst & paniekklachten
• overspanning
• burnout

De cursist moet in de gelegenheid zijn om praktijkopdrachten op het gebied van psychosomatiek in de praktijk uit te voeren.

Structuur en organisatie van de opleiding

Er zijn:

• 5 modules van 6 dagen plus een afsluitend 2-daagse blok
• in totaal 32 opleidingsdagen
• verdeeld over twee jaar

Tijdens de lessen worden verschillende werkvormen gebruikt, zoals hoor-, werk- en praktijkcolleges en werkgroepen. Ieder moduul staat beschreven in de studiehandleiding en in één of meerdere readers.

De lesdagen worden gegeven in blokken van twee aansluitende dagen op vrijdag en zaterdag. Elke module heeft zijn eigen thema’s, theoretische onderbouwing, literatuur en praktijkonderdelen.

Communicatie

Deze module bevat:

• Theoretische kennis
• De juiste therapeutische houding
• Praktische communicatievaardigheden

die nodig zijn om op professionele wijze met de patiënt in gesprek te komen. De houding en vaardigheden worden tijdens de cursus gedemonstreerd, ervaren en ingeoefend.

Er wordt gewerkt met video-instructiebanden en video-opnames van rollenspelen van de cursisten. Deze specifieke luister- en gespreksvaardigheden stimuleren de patiënt actief mee te werken aan het verhelderen van klachten en problemen, het nuanceren van inzicht daarin en het realiseren van veranderingen. Daarnaast leert de cursist de methode ‘Motiverende Gespreksvoering’ en tenslotte maakt de cursist kennis met beginnende therapeutische vaardigheden op het gebied van Verliescommunicatie.

Diagnostiek

In dit moduul komen theoretische kennis en praktische toepassing van het Integraal Model Psychosomatische Hulpverlening aan de orde, in relatie tot het biopsychosociale model en de vertaling ervan in de vijf SCEGS dimensies (Soma,Cognitie, Emotie, Gedrag, Sociaal). Daarbij leert de cursist gevolgen en oorzaken te onderscheiden en uitlokkende en in stand houdende factoren te detecteren. De cursist leert om een integrale, gepersonaliseerde, biopsychosociale werkdiagnose op te stellen, betreffende de meest relevante biologische, psychologische en sociale factoren. Deze geven vervolgens richting aan de behandeling en de keuze voor interventies. De werkdiagnose is tevens vertrekpunt voor psycho-educatie over het verband tussen de lichamelijke klachten en de rol van spanning en emoties.

Tevens is er aandacht voor psychopathologie, aangezien ook psychiatrische stoornissen een rol kunnen spelen bij het ontstaan en voortduren van lichamelijke klachten. De cursist leert welke problemen passen binnen het domein van de psychosomatisch oefentherapeut en welke problemen samenwerking of doorverwijzing vereisen.

Ook het gebruik van een set valide meetinstrumenten, die de soort, aard en ernst van de problematiek in kaart brengt, is onderdeel van dit moduul, evenals een format voor heldere verslaglegging.

In verband met deze transparantie in biopsychosociale verslaglegging (rapportage, journaal en dossiervorming) is dit een belangrijk onderdeel van de opleiding.

Behandeling Therapeutisch Lichaamswerk

Deze module geeft waardevolle verbreding en verdieping in het gebruik van lichaamsgerichte interventies zoals;

• Autogene training
• Mindfulness
• Bio-energetica
• KI/levende ontspanning
• Ademtherapie
• Hartcoherentie
• Visualisaties
• Focustechnieken

Er is veel ruimte om de lichaamsgerichte interventies zelf te ervaren. Na dit moduul weet de cursist de verschillende interventies toe te passen binnen het methodisch handelen, het werken met emotie, cognitie en gedrag en het bevorderen van zelfmanagement bij stress.

De lichaamsgerichte interventies stoelen op evidence based practice (Heuvel et al., 2010).

Behandeling Cognitief Gedragstherapeutische Interventies

In dit moduul leert de cursist theoretische kennis en praktische vaardigheden uit de cognitieve gedragstherapie (CGT) en Rationeel Emotieve Therapie (RET). De cursist leert interventies toe te passen om via gedachten weer grip te krijgen op gevoel, gedrag, klachten en problemen. Eerst zal er worden ingegaan op eigen irrationaliteit en gewerkt worden met eigen problemen en doelen. Immers wanneer eigen irrationele gedachten worden herkend, kan men deze ook beter herkennen en
begrijpen bij patiënten. Door oefening kunnen irrationele patronen worden veranderd in meer passende, helpende patronen. Gewerkt wordt op factoren die bijdragen aan het ontstaan en
voortbestaan van klachten en op het doorbreken ervan. Het uitdagen en bewerken van irrationele gedachten vormt het hart van de therapie en is dan ook een belangrijk onderdeel. Daarnaast leert de cursist te werken met verschillende copingstijlen om problemen adequaat het hoofd te bieden en emoties de baas te worden. Vooral in combinatie met de lichaamsgerichte interventies kunnen de CGT interventies de psychologische veerkracht van iemand aanmerkelijk vergroten.

Behandeling SOLK specifiek

Deze module biedt een verdieping in kennis en competenties om patiënten met Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) gericht te kunnen behandelen.
Gericht denken en werken vanuit de SCEGS en CEG-psychologie is daarin een centraal onderdeel. Welke SCEGS factoren brengen de klachten teweeg of houden ze in stand? En hoe vertaalt de SCEGS zich in interventies? Tevens leert de cursist werken vanuit specifieke protocollen voor SOLK, overspanning & burnout, hyperventilatie, angst & paniek, post whiplash en een protocol voor een psychosomatiek scan. In deze module worden tevens een aantal gastlessen gegeven door toonaangevende experts, met specifieke expertise op het gebied van SOLK, psychosomatiek en wetenschap. Wat komt de huisarts tegen in zijn praktijk bij deze heterogene groep aan SOLK patiënten? Hoe kan de psychosomatisch therapeut het beste aansluiten op de huisarts en dezelfde taal spreken? Wat is de State of the art in de wetenschap rondom SOLK en hoe kunnen wetenschap en praktijk elkaar het beste ontmoeten?
Na dit moduul kan de cursist zich met recht ‘SOLK-specialist’ noemen. Dit moduul is als deskundigheid bevorderende nascholing ook los te volgen door reeds afgestudeerd psychosomatisch fysio- en oefentherapeuten. Het is een uitbreiding en opvolger van de eerder aangeboden CEG nascholing voor psychosomatisch fysio- en oefentherapeuten.

Behandeling SOLK specifiek

Afstudeerblok

In het afstudeerblok vindt toetsing plaats. Deze bestaat uit het geven van een presentatie van een gekozen casus uit de eigen praktijk, waarin de keuzes binnen het psychosomatisch therapeutisch proces duidelijk worden onderbouwd en verdedigd d.m.v. klinisch redeneren en waar mogelijk ondersteund met behulp van evidence. Na het met succes afronden van dit blok ontvangt de cursist het diploma Psychosomatisch Oefentherapeut. Nadat de cursist ook het supervisietraject heeft afgerond en voldoende uren PSOT praktijkervaring heeft, kan men zich laten registreren als gespecialiseerd psychosomatisch oefentherapeut.
Op basis van het met succes afgerond hebben van de SOLK module ontvangt de cursist tevens het certificaat ‘SOLK specialist’, wat toegang geeft om lid te worden van SOLKNet.

Intervisie en supervisie

Studiebelasting

Het studieprogramma bestaat uit vijf modules van ieder 140 uur
(=5 EC, ofwel European Credit. Dit is de eenheid van studielast in het European Credit Transfer System. 1EC = 28 studiebelastingsuren). Aan het eind is er een afstudeerblok van 56
uur (=2 EC). Dat brengt de totale studiebelasting op 756 uur (= 27 EC).

De totale studiebelasting komt op 756 uur.

Deze studiebelasting bestaat uit lesuren en zelfstudie uren. De lesuren beslaan de 30 lesdagen en 2 afstudeerdagen á 6 uur, verdeeld over twee jaar.

Onder de zelfstudie uren vallen:
(1) het bestuderen van de opgegeven literatuur uit reader en verplichte literatuur (Body of Knowledge),
(2) het uitvoeren van praktijkopdrachten, het toepassen van het geleerde in de praktijk, casuïstiek bespreking, en het oefenen in intervisiegroepen (Skills)
(3) het voorbereiden van het afstuderen (integratie van Body of Knowledge, Skills en Evidence).

Verplichte literatuur 2020/2022

Alle therapeuten gehad? Nekpijn, hoofdpijn, rugpijn, whiplash, vermoeidheid, duizeligheid, spierreuma, hyperventilatie.
Michiel van Geloven (2015)
Amsterdam: Uitgeverij SWP. ISBN 9789088505140.

Alles over psychische stoornissen.
American Psychiatric Association (2016)
Amsterdam: uitgeverij Boom. ISBN 9789089538499

Focussen. De kracht van innerlijk luisteren.
Erna de Bruijn. (2014).
Uitgeverij Tielt. ISBN 9789401417655

Handboek behandeling van somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten.
Onder redactie van drs. Jaap Spaans, prof.dr. Judith Rosmalen, dr. Yanda van Rood, prof.dr. Henriëtte van der Horst, prof.dr. Sako Visser. (2017)
Houten: Uitgeverij LannooCampus. ISBN 9789401437493.

Handboek Pijnrevalidatie. Voor de eerste-, tweede- en derdelijns gezondheidszorg.
Onder redactie van prof.dr. J.A. Verbunt, drs. J.L. Swaan, dr. H.R. Schiphorst Preuper, prof.dr. K.M.G. Schreurs. (2019). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Liefde in wonderland. Overdracht en tegenoverdracht in de hulprelatie.
R. Boswijk-Hummel. (2000)
Haarlem: Uitgeverij de toorts. ISBN 9789060207567.

Lieverd ik mis je zo. Zichtbaar verdriet levert meer troost op.
Ann-Marie Vermaat. (2017)
Amersfoort: Wilco. ISBN 9789080628601.
Dit boek is tegen gereduceerd tarief in de les te kopen. Wil je het boek eerder hebben, mail dan even naar info@opst-opleidingen.nl.

Gezond leven met mindfulness (2014)
John Kabat-Zinn. (2014)
Haarlem Altamira. ISBN 9789401301534

Psychologische gespreksvoering. Een basis voor hulpverlening.
Prof. Dr. Gerrit Lang & Prof. Dr. Henk van der Molen. (2020)
Amsterdam: Uitgeverij Boom/ Nelissen. ISBN 9789024427635

RET jezelf.
Jan Verhulst (2013)
Amsterdam: Pearson Benelux BV. ISBN 9789026522536

Verlieskunde. Handreiking voor de beroepspraktijk.
Herman de Mönnink. (2015), zesde, geheel herziene druk (het Blauwe boek, niet het rode boek)
Amsterdam. Reed Business Education. ISBN 9789035238817.

Verplichte literatuur 2022/2024

Alle therapeuten gehad? Nekpijn, hoofdpijn, rugpijn, whiplash, vermoeidheid, duizeligheid, spierreuma, hyperventilatie.
Michiel van Geloven (2015)
Amsterdam: Uitgeverij SWP. ISBN 9789088505140.

Alles over psychische stoornissen.
American Psychiatric Association (2016)
Amsterdam: uitgeverij Boom. ISBN 9789089538499

Focussen. De kracht van innerlijk luisteren.
Erna de Bruijn. (2014).
Uitgeverij Tielt. ISBN 9789401417655

Lieverd ik mis je zo. Zichtbaar verdriet levert meer troost op.
Ann-Marie Vermaat. 6^e herziene druk (2021)
Amersfoort Wilco. ISBN 978-90-806286-8-7
Dit boek is tegen gereduceerd tarief in de les te kopen. Wil je het boek eerder hebben, mail dan even naar info@opst-opleidingen.nl.

Gezond leven met mindfulness (2014)
John Kabat-Zinn. (2014)
Haarlem Altamira. ISBN 9789401301534

Overdracht en tegenoverdracht, een therapeutisch fenomeen vertaald naar alledaagse psychosociale hulpverlening
Fee van Delft 2020
Van Delft en Boom uitgevers. ISBN: 9789024428281

Psychologische gespreksvoering. Een basis voor hulpverlening.
Prof. Dr. Gerrit Lang & Prof. Dr. Henk van der Molen. (2020)
Amsterdam: Uitgeverij Boom/ Nelissen. ISBN 9789024427635

RET jezelf.
Jan Verhulst (2013)
Amsterdam: Pearson Benelux BV. ISBN 9789026522536

Time to ACT! Het basisboek voor professionals.
Gijs Jansen. (2014)
Zaltbommel: Uitgeverij Thema

Verlieskunde Methodisch kompas voor de beroepspraktijk
Herman de Mönnink - 7e druk (2017) (Blauw boek NIET het rode boek)
ISBN: 9789036819077

Aanbevolen literatuur 2020/2022

Biografisch leren en werken. Het levensverhaal in kaart brengen.
Gabriël Prinsenberg. (2005)
Amsterdam: Uitgeverij SWP. ISBN 978 90 6665 667 3.

Constructief omgaan met irritatie en boosheid. Het hart als sleutel om woede te transformeren.
Regine Herbig. (2008)
Deventer: Uitgeverij Ankh-Hermes. ISBN 978 90 2020 279 3.

De kracht van oplossingen. Handboek oplossingsgericht werken.
Peter de Jong & Insoo Kim Berg. (2015)
Amsterdam: Pearson Benelux BV. ISBN 9789026522697

Gezond leven met Mindfulness.
Jon Kabat-Zinn. (2014)
Haarlem: Altamira. ISBN 9789401301534.

Handboek Traumatische rouw
Onder redactie van Jos de Keijser, Paul Boelen & Geert Smid (2018)
Amsterdam: Boom Uitgevers ISBN 9789024402847

Hé, ik daar?! Ontdek en ontwikkel je persoonlijke kernkwaliteiten met het kernkwadrant.
Daniel Ofman. (2011)
Utrecht: Servire. Pearson Benelux BV. ISBN 9789021583563.

Leven in je leven. Leer de valkuilen in je leven herkennen.
Jeffrey Young & Janet Klosko. (2005)
Amsterdam: Hartcourt Book Publishers. ISBN 9789026515699.

Negatief zelfbeeld.
Manja de Neef. (2010)
Amsterdam: Boom. ISBN 9789085069645.

Omarm je emoties. Vrij van angst voor je gevoelens.
Ronald J. Frederick. (2014)
Amsterdam: Boom Uitgevers. ISBN 9789461059802.

Omgaan met onverklaarde lichamelijke klachten.
Astrid Blok & Jan Houtveen. (2011)
Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. ISBN 9789031390021.

Patronen doorbreken. Negatieve gevoelens en gewoonten herkennen en veranderen.
Hannie van Genderen, Gitta Jacob & Laura Seebauwer. (2015)
Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds. ISBN 978905712 3559.

Persoonlijke effectiviteit. Assertief gedrag als basisvaardigheid. Opkomen voor jezelf zonder anderen onnodig te kwetsen.
Jan Schouten & Joke Lingsma. (2010)
Zaltbommel: Uitgeverij Thema. ISBN 9789058714831.

Time to ACT! Het basisboek voor professionals.
Gijs Jansen. (2014)
Zaltbommel: Uitgeverij Thema

Stilstaan in de storm. Mindfulness bij heftige emoties.
Monique Veerkamp. (2013)
Amsterdam: Uitgeverij Terra Lannoo

Traumasporen. Het herstel van lichaam, brein en geest na overweldigende ervaringen.
Prof.dr. Bessel van der Kolk. (2016).
Eeserveen: Uitgeverij Mens!

Zakendoen met emoties. Limbische verklaring en cognitieve emotieve behandeling van SOLK.
Klaver, M. (2014)
Amsterdam: Uitgeverij SWP. ISBN 9789088505140.

Aanbevolen literatuur 2022/2024

Assertiviteit.
Sue Hadfield, Gill Hasson - Centrale Uitgeverij Deltas
1e druk februari 2012

Biografisch leren en werken. Het levensverhaal in kaart brengen.
Gabriël Prinsenberg. (2005)
Amsterdam: Uitgeverij SWP. ISBN 978 90 6665 667 3.

Constructief omgaan met irritatie en boosheid. Het hart als sleutel om woede te transformeren.
Regine Herbig. (2008)
Deventer: Uitgeverij Ankh-Hermes. ISBN 978 90 2020 279 3.

De Gordon Methode, Luisteren naar elkaar, Meer rust, balans en resultaat thuis en op het werk.
Linda Adams, Kosmos, 2020